شکاف لب وکام، هر آنچه باید بدانید

شکاف لب و کام (cleft palate) یکی از نقایص مادرزادی است که می‌تواند ظاهر چهره نوزاد را به طور غیرطبیعی تحت تاثیر قرار دهد. این نقص ممکن است باعث شکاف لب (Cleft lip)، شکاف کام، یا هر دو در زمان تولد نوزاد وجود داشته باشد. کودکانی که این بیماری مادرزادی را تجربه می‌کنند، ممکن است در زمان شیرخوردن، شیر از بینی آنها خارج شود. همچنین، این نوزادان ممکن است با مشکلات دندانی نیز مواجه شوند. به عنوان مثال، ممکن است دندان‌های اضافی یا کمتری داشته باشند.

بیشتر بخوانید: بهترین جراح پلاستیک تهران

شکاف لب و کام چیست؟

شکاف لب یا لب شکری به وضعیتی اشاره دارد که در طول لب، یک شکاف و یک فضای باز وجود دارد. این شکاف ممکن است در اندازه‌های مختلفی باشد و می‌تواند لب فوقانی را به بینی وصل کند. همچنین، شکاف کام در زمان رشد اولیه جنین در داخل رحم مادر، وقتی که سقف دهان به درستی بسته نمی‌شود، ایجاد می‌شود. کام دارای دو بخش مختلف به نام‌های کام سخت و کام نرم است، که هر دو قابلیت داشتن شکاف را دارند. بر اساس گزارش‌های مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری امریکا، شکاف لب و شکاف کام به عنوان نوعی از نقص مادرزادی مرتبط با دهان و دندان شناخته می‌شوند و سالانه بیش از ۷۰۰۰ نوزاد در آمریکا با این وضعیت متولد می‌شوند.

لب شکری یا شکاغ لب و کام در حقیقت یکی از انواع اختلالات مادرزادی است که شیوع گسترده ای دارد. برای کسب اطلاعات جامع در خصوص این اختلال ، در این مقاله از سایت دکتر موسوی زاده یکی از بهترین پزشکان فوق تخصص جراحی پلاستیک در تهران با ما همراه باشید. عارضه مادرزادی فوق ، منجر به ایجاد یک شکاف غیرطبیعی در سقف دهان ( شکاف کام ) یا بسته نشدن کامل لب فوقانی یا پارگی آن شده و این اتفاق سبب ایجاد نقص در فرم ظاهری لب بالایی ( لب شکری ) می گردد. بیماری مذکور علاوه بر تاثیر سوئی که بر زیبایی چهره می گذارد موجب اشکال در تکلم ، بلع غذا ، اختلال شنوایی و مشکلات فک و دندان نیز می شود که با انجام درمان به هنگام می توان از بروز تمامی این موارد جلوگیری به عمل آورد ؛ ترمیم شکاف لب و کام از طریق درمان های ارتودنسی و جراحی ، امکان پذیر است.

علت ایجاد شکاف لب و کام

در ابتدا ذکر این نکته حائز اهمیت است که در حالت طبیعی می بایست طی هفته ششم بارداری ، اجزای مختلف لب فوقانی در کنار یکدیگر واقع شوند تا بدین ترتیب لب فوقانی تشیل شود ، چنانچه این فرآیند به درستی صورت نپذیرد ؛ کودک را با اختلال شکاف لب مواجه خواهد کرد. کام نیز در پایان سه ماهگی اول بارداری می بایست به شکل کامل تشکیل گردد ، در صورتی که این اتفاق به خوبی انجام نگیرد ؛ کودک دچار عارضه شکاف کام خواهد شد.

به طور کلی عوامل وراثتی و برخی عوامل محیطی می توانند منجر به بروز شکاف لب و کام شوند. در رابطه با عوامل محیطی باید اشاره نمود که یکسری از عوامل محیطی همچون برخی بیماری ها در دوران بارداری ، مصرف بعضی داروها طی این دوران ، کمبود اسید فولیک و نیز مصرف الکل و سیگار در دوران حاملگی ؛ می توانند سبب بروز شکاف لب و کام شوند.

فاکتور ژنتیک:

اگر یکی از اعضای خانواده این اختلال مادرزادی را داشته باشد، احتمال ابتلا به آن در کودک نیز افزایش می‌یابد.

فاکتورهای محیطی در دوران بارداری:

در طول ماه‌های دوم و سوم بارداری، بافت لب و دهان به طور طبیعی تکامل می‌یابد. اما در نوزادانی که به این بیماری مبتلا هستند، این فرآیند با اختلال روبرو می‌شود. مصرف داروهای خاص مانند داروهای ضد تشنج یا سرطان توسط مادران، عواملی مانند اضافه وزن مادر، مصرف دخانیات و الکل، کمبود اسید فولیک، بیماری‌های ژنتیکی، بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت، بیماری‌های عفونی مادر در طی بارداری و کاهش سطح اکسیژن مادر در دوران حاملگی می‌تواند ریسک ابتلا به این بیماری را افزایش دهد.

بیشتر بخوانید: ترمیم شکاف لب و کام

علائم شکاف لب و کام

شکاف لب و کام می‌تواند در چند ماه اول پس از تولد، قبل از انجام جراحی، باعث ایجاد تعدادی از مشکلات شود. شایع‌ترین علائم شکاف لب و کام شامل موارد زیر هستند:

– حضور شکاف یا حفره در لب بالایی، کام، یا هر دوی آن‌ها

– دشواری در تغذیه و بلع

– دشواری در تنفس و گفتار

– خروج مایعات یا غذا از بینی

– صدای تو دماغی

– عفونت‌های مزمن گوش

– مشکلات شنوایی

– اختلال در رشد دندان‌ها

اکثر این مشکلات و علائم پس از جراحی و گفتار درمانی بهبود می‌یابند. اگر فرزند شما دارای شکاف لب و کام است و پس از عمل جراحی، وضوح گفتاری آن به شدت کاهش یافته است، حتماً برای ارزیابی و مداخلات زودهنگام به پزشک متخصص مراجعه کنید.

تشخیص شکاف لب و شکاف کام

شکاف لب معمولاً در طی اسکن غربالگری ۲۰ هفته‌ای، که بین هفدهم تا بیست و یکمین هفته بارداری انجام می‌شود، تشخیص داده می‌شود. اما تمامی شکاف‌های لب در این اسکن قابل مشاهده نیستند و تشخیص شکاف کام در اسکن اولتراسوند چالش‌ برانگیز است.

در صورتی که در این اسکن شکاف لب یا کام نمایش داده نشود، معمولاً تا زمان تولد یا در طی معاینه فیزیکی نوزاد، که طی ۷۲ ساعت از تولد انجام می‌شود، تشخیص داده می‌شود. از آنجایی که شکاف باعث تغییرات فیزیکی می‌شود، شناسایی آن به سهولت انجام می‌شود.

در برخی موارد، از تست‌های تشخیصی برای شناسایی ناهنجاری‌های دیگر نیز استفاده می‌شود. در واقع، تشخیص شکاف لب و کام بسته به شدت آن در زمان‌های مختلف انجام می‌پذیرد؛ به عنوان مثال، در بعضی مواقع، شکاف کام یا لب ممکن است تا سال‌های سال تشخیص داده نشود. به همین دلیل، ترمیم شکاف لب و کام نیز بسته به شدت بیماری و شرایط کودک، ممکن است متفاوت باشد.

درمان شکاف لب و کام

جراحی ترمیم شکاف کام و لب در بیمارستان تحت بیهوشی عمومی انجام می شود. اغلب ترتیب عمل‌ها به صورت زیر است.

ترمیم اولیه شکاف لب:

این عمل معمولا در 3 تا 6 ماهگی انجام می‌شود. در این جراحی، جراح با زدن برش‌هایی در دو طرف شکاف، فلپ‌های بافتی ایجاد می‌کند و سپس فلپ‌ها (شامل عضلات لب) را به هم می‌دوزد. این ترمیم به ظاهر، ساختار و عملکرد لب را طبیعی‌تر می‌کند. در صورت نیاز، همزمان با ترمیم اولیه، ترمیم بینی نیز انجام می‌شود.

ترمیم شکاف کام:

این جراحی تا سن 12 ماهگی یا در صورت امکان زودتر انجام می‌شود. بسته به شرایط، از روش‌های مختلفی برای بستن شکاف کام و بازسازی سقف دهان استفاده می‌شود. جراح به ایجاد برش‌هایی در هر دو طرف شکاف می‌پردازد. بافت‌ها و ماهیچه‌ها را منظم و دوباره جابجا می‌کند، و سپس محل ترمیم را با بخیه می‌بندد. 

جراحی‌های پیگیری:

این جراحی‌ها بین 2 سالگی و اواخر نوجوانی انجام می‌شود و شامل پیوند استخوان و ایمپلنت دندان‌ است.

پیوند استخوان:

پیوند استخوان معمولاً در بازه‌ی سنی 8 تا 11 سالگی پیشنهاد می‌شود. در این عمل، یک قطعه کوچک استخوان از جای دیگری از بدن (معمولا پا، دنده، سر، یا لگن) برداشته می‌شود و در محل شکاف جایگذاری می‌شود. این عمل توسط جراح فک و صورت انجام می‌شود و برای تامین پشتیبانی بینی و لب، اصلاح تقارن چهره، ایجاد ردیف دندانی طبیعی در فک بالا، بهبود پایداری دندان‌های بالا و سقف دهان، و ایجاد ظاهر طبیعی‌تری انجام می‌شود.

بیشتر بخوانید: جراحی فک

انواع ناهنجاری در شکاف لب و کام

شکاف لب (لب شکری) یا شکاف کام، ممکن است در انواع و اشکال مختلفی ظاهر شود.

در شکاف لب یک‌طرفه، تنها یک طرف لب بالایی دارای شکاف است و ممکن است این شکاف تا سوراخ بینی ادامه یابد.

شکاف لب دو‌طرفه: در این نوع شکاف، هر دو طرف لب بالایی دارای شکاف هستند و ممکن است تا سوراخ بینی ادامه یابد.

شکاف کام سخت: در این نوع شکاف، قسمت جلویی سقف دهان (کام سخت) دارای شکاف است و ممکن است به لب بالایی متصل باشد.

شکاف کام نرم: در این نوع شکاف، قسمت عقبی سقف دهان (کام نرم) دارای شکاف است و ممکن است به کام سخت متصل باشد.

شکاف کام زیرمخاطی: در این نوع شکاف، شکاف در کام نرم وجود دارد اما پوست یا غشای سقف دهان آن را پوشانده است و معمولاً در زمان تولد تشخیص داده نمی‌شود.

جراحی ترمیم شکاف لب و کام

برای ترمیم شکاف لب و کام باید بلافاصله پس از تولد کودک اقدام به درمان نمود. روش جراحی لازم برای هر بیمار مبتلا به شکاف لب و کام ؛ بسته به نوع و شدت ناهنجاری ، متفاوت خواهد بود. بنابراین درمان این عارضه بر اساس نیازهای پزشکی هر بیمار تنظیم می شود. جراحی بستن شکاف کام باید پیش از یک سالگی صورت گرفته و جراحی ترمیم شکاف لب نیز می بایست در هفته دهم زایمان ، انجام گیرد.

جراحی شکاف لب و کام باید توسط جراحان فک و صورت انجام شود. دکتر سید مهدی موسوی زاده فوق تخصص جراحی پلاستیک و فلوشیپ جراحی فک و صورت از آمریکا و همچنین عضو انجمن جراحان پلاستیک ایران می باشند. ایشان بهترین خدمات را برای مراجعین خود در حوزه درمانی اعم از ترمیم شکاف لب و کام و غیره و نیز بهینه ترین خدمات را در حوزه زیبایی ارائه می نمایند.

نتیجه گیری

اکثر کودکانی که ابتلا به شکاف کام و لب هستند، بدون هیچ مشکلی درمان می‌شوند. پیشنهاد می‌کنیم برای درمان کودک خود، در کنار پزشکانی مانند جراح و متخصص ارتودنسی از مشاوره روانشناس متخصص نیز استفاده کنید. مشاوره این متخصصان به شما در درک بهتری از وضعیت روحی و سلامتی کودک خود داشته باشید.

سوالات متداول